Korupcja.

 Słowo korupcja wywodzi się z języka łacińskiego „corrupti” i oznacza zepsucie. Jest to nadużycie stanowiska w celu uzyskania prywatnych korzyści.

Korupcją, w rozumieniu ustawy, o CBA jest czyn:

- polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści osobie pełniącej funkcję publiczną dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;

- polegający na żądaniu lub przyjmowaniu przez osobę pełniącą funkcję publiczną bezpośrednio, lub pośrednio, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści, w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu jej funkcji;

- popełniany w toku działalności gospodarczej, obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na obiecywaniu, proponowaniu lub wręczaniu, bezpośrednio lub pośrednio, osobie kierującej jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującej w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści, dla niej samej lub na rzecz jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie;

- popełniany w toku działalności gospodarczej obejmującej realizację zobowiązań względem władzy (instytucji) publicznej, polegający na żądaniu lub przyjmowaniu bezpośrednio lub pośrednio przez osobę kierującą jednostką niezaliczaną do sektora finansów publicznych lub pracującą w jakimkolwiek charakterze na rzecz takiej jednostki, jakichkolwiek nienależnych korzyści lub przyjmowaniu propozycji lub obietnicy takich korzyści dla niej samej lub dla jakiejkolwiek innej osoby, w zamian za działanie lub zaniechanie działania, które narusza jej obowiązki i stanowi społecznie szkodliwe odwzajemnienie.

W szerokim rozumieniu zjawisko korupcji oznacza osiąganie korzyści materialnych oraz pozamaterialnych, poprzez pełnioną funkcje państwową lub społeczną, a tym samym dopuszczanie się niegospodarności i nadużycia na szkodę Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. W zawężonym znaczeniu: korupcja to czyn polegający na nadużyciu władzy funkcji państwowej w celu osobistego wzbogacenia się, czyli wykorzystanie władzy publicznej do uzyskania korzyści prywatnych.

            Korupcja jest zjawiskiem, który obejmuje zbiór innych przestępczych zachowań takich jak łapownictwo, płatna protekcja czy nepotyzm. Dla większości działań korupcyjnych istnieją wspólne cechy. Po pierwsze wszystkie te zjawiska są niezgodne z prawem i naruszają je w sposób oczywisty, po drugie strony, które biorą udział w działaniach korupcyjnych nawiązują miedzy sobą porozumienie według zasady „do, ut des” Daję, abyś brał. Po trzecie, obie strony układu korupcyjnego zawsze kierują się chęcią osiągnięcia osobistych korzyści.

W Polsce przypadki korupcji zostały ujawnione we wszystkich sferach życia publicznego. Nieuczciwy proceder dotyczy lekarzy, prokuratorów, sędziów, burmistrzów, prezydentów, dyrektorów i wielu innych osób na wpływowych stanowiskach. Do korupcji dochodzi we wszystkich sferach życia w gospodarce, administracji, polityce. Najczęściej właśnie tam gdzie stykają się ze sobą ich interesy.

Do obszarów działalności publicznej gdzie najczęściej dochodzi do działań korupcyjnych według Transparency International zalicza się:

- służbę zdrowia (zwolnienia lekarskie, przyznawanie grup inwalidzkich),

- ubezpieczenia społeczne (fałszowanie polis),

- administrację przedsiębiorstw państwowych (nieprzestrzeganie procedur, przyjmowanie łapówek),

- aparat kontroli skarbowej (wyłączanie spod kontroli pewnych osób, nieujawnianie wykrytych nieprawidłowości),

- administrację celną,

- samorząd (oszustwa w trakcie przetargów, niezgodne z prawem dysponowanie lokalami, zezwolenia budowlane, decyzje administracyjne).

            Transparency International wskazuje na przyczyny zjawisk związanych z korupcją, tkwiących w organizacyjno- prawnych niedostatkach funkcjonowania państwa, są to niespójność i niejednoznaczność przepisów, nieprecyzyjność przepisów, zbyt mała kontrola dotycząca inspektorów budowlanych i wydawanych przez nich decyzji, stosowanie ograniczeń informacji o przetargach oraz wprowadzanie nieuzasadnionych wymogów technicznych.

Najwyższa Izba Kontroli uznała że najpoważniejsze mechanizmy korupcjogenne to:

- nadmiar kompetencji w rękach jednego urzędnika,

- dowolność w podejmowaniu decyzji,

- lekceważenie dokumentacji i sprawozdawczości,

- słabość kontroli wewnętrznej,

- nierówność w dostępie do informacji,

- brak odpowiedzialności osobistej,

- brak specjalnych rozwiązań antykorupcyjnych,

- nadmierne korzystanie z usług zewnętrznych,

- uchylanie przed kontrolą państwową,

- zjawisko konfliktu interesów.

            Odpowiedzialność karną w zakresie przyjmowania i wręczania korzyści majątkowych reguluje kodeks karny.

Przepisy korupcyjne w kodeksie karnym:

Art. 228 – łapownictwo bierne (sprzedajność urzędnicza)

Art. 229 – łapownictwo czynne (przekupstwo)

Art. 230 – płatna protekcja (bierna)

Art. 230a – płatna protekcja (czynna)

Art. 231 – nadużycie funkcji

Art. 250a – korupcja wyborcza

Art. 296a – korupcja gospodarcza (biznesowa)

Art. 302 – Korupcja wierzycieli

Sąd Najwyższy wyraża pogląd, iż dla ukarania za przekupstwo nie ma znaczenia przyczyna, dla której korzyść jest wręczana lub obiecywana, ani też w czyim imieniu jest oferowana. Obok kary pozbawienia wolności może być orzeczona kara grzywny, (art33§2). Charakteryzując zjawisko korupcji należy również wyjaśnić, czym jest pełnienie funkcji publicznej. Sąd Najwyższy określił, iż cechą wyróżniającą funkcję publiczną jest posiadanie przez dany podmiot określonego zakresu uprawnień, które mogą kształtować treść wykonywanych zadań. Istotny jest charakter pełnionej funkcji, który musi być pełniony w sferze publicznej. Osoby pełniące funkcję publiczną, posiadają pewien zakres władzy i mają możliwość podejmowania w pewnej mierze samodzielne decyzje o charakterze administracyjnym organizacyjnym lub nadzorczym.

Funkcje publiczną pełnią oprócz posłów sędziów, prokuratorów także osoby będące pracownikami organów państwowych lub samorządu terytorialnego, chyba że pełnią wyłącznie czynności usługowe, inne osoby w zakresie w jakim są uprawnione do wydawania decyzji administracyjnych, zajmujące kierownicze stanowiska w innych instytucjach państwowych. Kto pełni funkcję publiczną określa szczegółowo, art.115 § 13k.k.

Transparency Internapional w raporcie o korupcji nazwanym „Mapą Korupcji w Polsce” zwraca uwagę na 3 podstawowe obszary oddziaływania, w których trzeba dokonywać zmian, jest to państwo, gospodarka i władza. W raporcie zwrócono uwagę miedzy innymi na konieczność nie rozszerzania państwowego i samorządowego dominium, ograniczaniu biurokracji, wolności gospodarczej nie krępowanej zezwoleniami, a także apolityczności kadry kierowniczej w aparacie administracyjnym.

Źródło:

Opracowanie własne na podstawie:

Ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym

Ustawy Kodeks karny

Danych Transparency International

Raportu - Zagrożenie korupcją w świetle badań kontrolnych NIK przeprowadzonych w 2003 roku.

R. Góral, O. Górniok, Przestępstwa przeciwko instytucjom państwowym i wymiarowi sprawiedliwości, 2000r,

M. Jarosz Władza Przywileje Korupcja, 2004

A. Kodera, A. Sadowski, Klimaty korupcji, 2002r.